گفت و گو با آرش حجازی: با احترام به حقوق مؤلفان، اعتماد نویسندگان خارجی را جلب کنیم

ایران خرداد ماه میزبان پائولو کوئلیو نویسنده پر مخاطب برزیلی بود. این که آثار پائولو کوئلیو را می‌پسندیم یا خیر امری است جداگانه. ولی آمدن و دیدار یک نویسنده خارجی از ایران و ارتباطش با خوانندگان کاری بود که بی شک تأثیرات مثبتی بر جریان فرهنگی و ادبی گذارد و همچنین دلیلی بود تا با دکتر حجازی مدیر نشر کاروان، دعوت کننده و ناشر آثار کوئلیو گفت و گو داشته باشیم.

در ابتدا صحبت از ضرورت دعوت پائولو کوئلیو به ایران بگویید و این که چرا تا کنون این دعوت صورت نگرفته بود.
حجازی :فکر می‌کنم ضرورت دعوت ایشان ادای وظیفه ناشر بودن است؛ چرا که وظیفه ناشر ایجاد رابطه بین نویسنده و خوانندگانش است برخی ناشران دچار روند تک بعدی هستند در حالی که شغل ناشر بسیار گسترده است و وظایف بسیاری دارد. امکان این دعوت فراهم شده بود و ایشان را به ایران دعوت کردیم ضمن این که کشور ایران برای این نویسنده جذاب بود و با توجه به اخبار و اطلاعاتی که از ایران به بیرون می‌رسید ایشان برای دیدن ایران و ارتباط با خوانندگان آثارش که در ایران کم نبودند بسیار مشتاق بودند.

پس قبل از هر چیز فکر کنم پاسخ گفتن به این سؤال برای ناشران جذاب باشد، چطور شد که شما با پائولو کوئلیو ارتباط برقرار کردید و اصولا ناشران چگونه می‌توانند ناشر اختصاصی یک نویسنده در خارج از کشور باشند.
حجازی :بعد از خواندن کیمیاگر با کوئلیو آشنا شدم ارتباط ما با مکاتبه شروع شد. ایشان داستان‌های مرا می‌خواند و کم کم مکاتبه‌های رسمی ما مبدل به رابطه دوستانه‌ای شد. خود کوئلیو ترجیح می‌داد که آثارش با توجه به مخاطبان بسیار خود در ایران به صورت متمرکز کار بشود و تصمیم بر آن گرفته شد که انتشارات کاروان بطور اختصاصی به انتشار کتاب‌های کوئلیو بپردازد.

برای اختصاصی کار کردن و یا حتی انتشار یک کتاب در کشور دیگر باید به کپی رایت پیوست، شما با این ضرورت چگونه کنار آمدید؟
حجازی :برای نویسنده اعتماد مهم است. یعنی اگر ناشران بتوانند اعتماد نویسنده را جلب کنند می‌توانند موفق‌تر عمل کنند. به نظر من پیوستن به کپی رایت بسیار با صرفه است. پرداخت ده درصد از درآمد انتشار یک اثر به نویسنده آن، رقم ناچیزی است.

سؤال دیگری که اینجا مطرح می‌شود این است که بعد از آن که یک نویسنده دعوت شد و به ایران آمد و رفت چه تأثیر و یا نتایجی را می‌توان از این دعوت برداشت کرد و اصولا اگر بخواهیم سؤال را به طور حرف‌های‌تر مطرح کنیم باید بگوییم دعوت این نویسنده چه تأثیری بر جریان فرهنگی و ادبی ما داشت؟
حجازی :این سفر از چند جهت تأثیر گذار بود. یکی آن که این یک سفر کاملا فرهنگی بود و هدف همان حفظ فرهنگی بودن آن بود ضمن این که از بعد سیاسی هم تأثیر مثبتی داشت. ده خبرنگار که عمدتآ از برزیل، فرانسه، ایتالیا و انگلیس بودند به هزینه خود و تنها برای دیدار ملموس ایران همراه این نویسنده آ

مدند.
برای مردم دیگر دنیا خیلی جالب است که به ایران بیایند چرا که اخبار و اطلاعاتی که از ایران دارند با آنچه می‌بینند تفاوت بسیار دارد و آن‌ها به محض دیدار از ایران و برخورد با ایرانیان از تفاوت آنچه شنیده‌اند با آنچه می‌بینند تعجب می‌کنند کوئلیو هم همین طور از استقبال و میهمان نوازی ایرانیان بسیار تعجب کرد، ضمن این که همکاری و هماهنگی وزارت ارشاد برای هر چه بهتر برگزار کردن این مراسم بی‌تأثیر نبود.
از دیگر تأثیرات مثبت این سفر این بود که علیرغم تبلیغات سوء و دروغینی که درباره ایران می‌شود یک نویسنده خارجی به ایران آمد، با ایرانیان برخورد کرد، از ایران دیدن کرد و بی هیچ اتفاقی به کشور خود بازگشت. چنانچه خود کوئلیو موقع برگشت گفت اگر قصد دعوت نویسنده دیگری به ایران را داشتید من تشویقش خواهم کرد.
دیگر آن که ناشران دیگر تشویق شدند که نویسندگان خارجی را به ایران دعوت کنند، چرا که ما به طور تلویحی به قانون بین‌المللی حقوق مؤلف و مصنف احترام گذاشتیم و آثار یک نویسنده را بدون شبهه و با همکاری خود نویسنده منتشر کردیم. خواننده دوست دارد با نویسنده‌ای که آثارش را خوانده است ارتباط برقرار کند ضمن آن که با ایجاد این ارتباط خواننده با احترام و اعتماد بیش‌تر ترجمه را انتخاب کرده و کتاب را خریداری می‌کند.
تأثیر دیگر امکان ایجاد ارتباط نویسنده با مترجمان آثارش بود که این نیز در جلب اعتماد نویسندگان تأثیر مثبتی بود.

در صحبت‌هایتان به احترام به قانون بین‌المللی حقوق مؤلف و مصنف اشاره کردید این سؤال مطرح می‌شود که پیوستن به کپی رایت چه ضرورتی دارد و چرا برخی ناشران با وجود ارتباط با نویسنده خارجی از پرداخت حق الترجمه آن اثر در ایران به نویسنده خودداری می‌کنند.
حجازی :کپی رایت به متمرکز شدن کار کمک می‌کند و از نظر اقتصادی به نفع ماست. ناشران و نویسندگان دیگر کشورها منتظر آثار نویسندگان ایرانی هستند و با ادای احترام به حقوق دیگر نویسندگان در ایران، حضور جهانی خود را تثبیت می‌کنیم. با پیوستن به قانون کپی رایت بازار نشر جهانی کتاب‌های ایرانی را پیدا می‌کنیم واین به نفع ماست. علت مخالفت برخی از ناشران با پیوستن به قانون جهانی کپی رایت با وجود ترجمه آثار نویسندگان دیگر کشورها این است که فاصله دور و فراتر از خود را نمی‌بینند.

به عنوان آخرین سوال می‌پرسم که قبل از آمدن کوئلیو به ایران در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از علاقه‌مندان خواستید که جهت دعوت به این دیدار نام نویسی کنند اما کوئلیو به ایران آمد، و علاقه‌مندان نه از طریق شما بلکه به واسطه روزنامه‌هااز این دیدار مطلع شدند.
حجازی :ما تا سه روز به آمدن او هنوز مطمئن نبودیم که تالار وحدت برای حضور ایشان قرار داد می‌بندد یا خیر و تقریبآ وقتی آمدن و حضور کوئلیو در تالار وحدت قطعی شد، دیگر فرصتی برای پست کردن این کارت دعوت‌ها نبود، فقط از ابتدای لیستی که داشتیم تلفنی علاقه‌مندان را دعوت کردیم.